.Του Άγη Βερούτη
Όλα τα σχέδια της Τρόικας και της ελληνικής κυβέρνησης, για την ανάταξη της ελληνικής οικονομίας, περνούν μέσα από τη λογική της"εσωτερικής υποτίμησης".
Το σκεπτικό είναι πως μια ανεπτυγμένη εθνική οικονομία που δεν έχει τη δυνατότητα υποτίμησης του νομίσματός της σε σχέση με άλλα, διότι απλάδεν διαθέτει δικό της νόμισμα, πρέπει να περάσει μέσα από μια διαδικασία πτώσης των τιμών της, προκειμένου να γίνει ανταγωνιστική ξανά. Αν υπήρχε χρόνος, φυσικά, θα μπορούσαμε κρατώντας τις τιμές μας συμπιεσμένες για μια δεκαετία, όπως έκανε η Γερμανία στις δεκαετίες του 1990 και του 2000, να αποκτήσουμε ανταγωνιστικότητα συγκριτικά με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, και να την αξιοποιήσουμε "τρέχοντας" πλεονάσματα εμπορικού ισοζυγίου.
Εμείς όμως καλούμαστε να εφαρμόσουμε την "εσωτερική υποτίμηση" σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, και μάλιστα όχι κρατώντας σταθερές τις τιμές μας, αλλά κάνοντας σημαντικές περικοπές των τιμών από τη μια μέρα στην άλλη. Τα χρονοδιαγράμματα για την εσωτερική υποτίμηση στην Ελλάδα ήσαν εξαρχής ασφυκτικά, σπρώχνοντας τη χώρα σε μια ραγδαία ύφεση, που ήδη έχει πλησιάσει σε μείωση του ΑΕΠ το 14% από την αρχή της κρίσης, και αυξάνοντας την ανεργία πάνω από το 21%, ενώ η κοινωνική εξαθλίωση ανέβηκε κοντά στο 28% των Ελλήνων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας.
Τα παραπάνω είναι ήδη πραγματικότητα, και μάλιστα πριν την επερχόμενη μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα κατά 22% στις 14 Μαΐου, και την επαπειλούμενη κατάργηση των “δώρων” από τον Ιούνιο. Αυτά όλα έγιναν απειλώντας ολόκληρους τομείς της οικονομίας με εξαφάνιση, όπως το ακίνητο, το αυτοκίνητο, τις εξαγωγές, και τις υπηρεσίες.
Ενώ θεωρητικά αυτή η βίαιη “εσωτερική υποτίμηση” φαντάζει ίσως σε κάποιους ως θεμιτό και ορθολογικό “φάρμακο” για την ανάταξη της οικονομικής υγείας της βαριά νοσούσσης οικονομίας μας, η εφαρμογή της δεν έχει ξαναγίνει ποτέ σε ανεπτυγμένη οικονομία!*
Σε αυτό το σημείο, ξεκαθαρίζω πως για την Ελλάδα, ο τρόπος που έχει επιλεγεί για να αντιμετωπιστεί η κρίση, δεν είναι τίποτε άλλο από ένα πρωτοφανές πείραμα:μείωση όλων των συστατικών κόστους της οικονομίας, χωρίς όμως δυνατότητα υποτίμησης του νομίσματός της.
Η “εσωτερική υποτίμηση” αυτή καθόλου δεν διασφαλίζεται πως θα γίνει ισορροπημένα και ισομερώς σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες της κοινωνίας, καθώς τα συντεχνιακά συμφέροντα, οι “πελάτες”, τα μονοπώλια και τα καρτέλ μάχονται με νύχια και δόντια για να την αποφύγουν, και μέχρι στιγμής το έχουν επιτύχει, με τη συμβολή και αμέριστη στήριξη των κυβερνώντων.
Ούτε είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα περνάει χρεοκοπία (είναι η πέμπτη αν θυμάμαι καλά), ούτε είναι η Ελλάδα η μόνη χώρα που βρίσκεται σε θέση αδυναμίας εξυπηρέτησης του χρέους της σε ζωντανή μνήμη (Γερμανία, Βρετανία, Ρωσία, Αργεντινή, Ουγγαρία, Λεττονία, κλπ.)Είναι, όμως, η πρώτη φορά που μια χώρα καλείται να μειώσει όλα τα συστατικά κόστους της οικονομίας της, χωρίς την υποτίμηση του νομίσματός της που θα το επέτρεπε αναίμακτα, χωρίς τη δημιουργία κοινωνικών εντάσεων και αδικιών, με την ταυτόχρονη έλλειψη ρευστότητας που δημιουργεί η αδυναμία “τυπώματος” νομίσματος, και η ουσιαστική πιστωτική συρρίκνωση (delevering: απομόχλευση) που βιώνουμε στα τελευταία δυόμιση χρόνια. Αν βάλουμε και το τερατώδες κόστος της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς, της προσοδοθηρίας, και εχθρικότητας του ελληνικού κρατικού μηχανισμού προς οποιονδήποτε μη-ημέτερο, το κοκταίλ απέναντι στην επιχειρηματική δραστηριότητα είναι τοξικό.
Σε παλαιότερες δεκαετίες όπως αυτή του 1970, η εξωτερική υποτίμηση της Δραχμής κατά 30%, έφερε αύξηση των τιμών των εισαγόμενων για την οικονομία, αύξησε την ανταγωνιστικότητα των Ελληνικών προϊόντων, αλλά δεν έστειλε 2000 ανθρώπους στην αυτοκτονία, ούτε έκλεισε το 25% των επιχειρήσεων, ούτε επέβαλε βάναυση φορολόγηση της ασθμαίνουσας μεσαίας τάξης. Αντίθετα αύξησε τις εξαγωγές και τον τουρισμό.
Η επονομαζόμενη “διολίσθηση” της Δραχμής επί Ανδρέα Παπανδρέου έκανε μεν πολλούς Έλληνες να στέλνουν τις αποταμιεύσεις τους στο εξωτερικό ή να τις μετατρέπουν σε ακίνητα, για να τις διαφυλάξουν από την υποτίμηση και τον πληθωρισμό, αλλά δεν αύξησε το επίπεδο φτώχιας στη χώρα. Αντίστοιχα, και η εξωτερική υποτίμηση που έκανε στο νόμισμά της προσφάτως η Ισλανδία δεν κατακρεούργησε τον κοινωνικό της ιστό τόσο έντονα όπως η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα.
Από την άλλη, σε αυτό το πείραμα που επιχειρείται στην Ελλάδα (για πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά επαναλαμβάνω) εκείνοι που ελέγχουν την οικονομία α.-με τους νόμους που ψηφίζουν, β.-με τις τιμές των κοινωνικών αγαθών (καύσιμα, ρεύμα, νερό, στέγη), γ.-με τη φορολογική πολιτική που εφαρμόζουν, και δ.-με την ανύπαρκτη κοινωνική πολιτική που υποτίθεται πως θα έπρεπε να ελαφρύνει τη δυστυχία που προκαλεί αυτό το “πείραμα”, κινούνται αντίθετα στον γενικό στόχο της εσωτερικής υποτίμησης, πιέζοντας τις οικονομικές μονάδες του πληθυσμού από κάθε πλευρά, σαν σπυρί που πρέπει να σπάσει.
Όταν μιλάμε δηλαδή για εσωτερική υποτίμηση, πώς είναι δυνατόν να ανεβάζεις τον ΦΠΑ κατά 5 μονάδες στα τελευταία 3 χρόνια και να περιμένεις να πέσουν συνολικά οι τιμές; Πώς είναι δυνατόν να ανεβάζεις την τιμή των καυσίμων κατά 80%, και τις τιμές του ηλεκτρισμού κοντά στο 30% που και τα δύο είναι συστατικό κόστους κάθε οικονομικής δραστηριότας και νοικοκυριού και να αναμένεις εσωτερική υποτίμηση; Πώς είναι δυνατόν να σκοτώνεις την οικοδομή με 70% φορολόγηση των ενοικίων και επαπειλούμενη δήμευση των ανοίκιαστων ακινήτων, όταν υπάρχουν 400.000 αδιάθετα ακίνητα στην αγορά. Πώς θα επιτύχει ο μικρομεσαίος τη συμπίεση των τιμών του, όταν οι εισφορές μισθωτών και εργοδοτών αθροίζουν στο 56% των καθαρών αποδοχών προ φόρων; Πώς θα μοιραστούν τα σταθερά κόστη των οικονομικών μονάδων (ενοίκιο, θέρμανση, σίτηση) σε λιγότερα προϊόντα προς πώληση;
Ξεκάθαρα, μια οικονομία είναι ένα απείρως περίπλοκο σύστημα συγκοινωνούντων δοχείων. Ακόμα και παγκοσμίου βεληνεκούς οικονομολόγοι δεν γνωρίζουν τις επιπτώσεις μιας “εσωτερικής υποτίμησης” σε μια κοινωνία, ούτε μπορούν να τις προβλέψουν. Από ότι βλέπουμε όμως εμείς που την βιώνουμε, καθόλου ευχάριστες ή αποδοτικές δεν είναι οι επιπτώσεις. Το δεύτερο Μνημόνιο, που σχεδόν μπορεί να χαρακτηριστεί εκδικητικό προς το Λαό μας (ως εκδίκηση των εταίρων μας για την ανικανότητα και την ολιγωρία των πολιτικών που εμείς οι ίδιοι επιλέξαμε για να μας κυβερνούν) δεν μπορεί να είναι η λύση για το πρόβλημά μας.
Αυτό αναγνωρίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην εξέταση της Τρόικας, λέγοντας χαρακτηριστικά:"Χρειάζεται ένα πιο έξυπνο μείγμα πολιτικής. Μέχρι τώρα το πρόγραμμα έχει δυνατά σημεία σε ότι αφορά τη σταθεροποίηση, αλλά εμφανίζει αδυναμίες σε ότι αφορά την ανάπτυξη", ενώ ο κ. Thomsen είπε “Δεν υπάρχουν άλλα εύκολα μέτρα για την Ελλάδα. Είναι ώρα για βαθιές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις." Ο κ. Asmussen τόνισε επίσης ότι ήταν σημαντικό να εξαλειφθούν τα οποιαδήποτε συμφέροντα από το οικονομικό σύστημα. Όλοι υποστήριξαν ότι οι μειώσεις των μισθών ήταν ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλισθεί η ανταγωνιστικότητα, και η παραμονή της χώρας εντός της ευρωζώνης.
Ούτε η επιστροφή στη Δραχμή, τώρα που βρισκόμαστε σε αδυναμία αυτόνομης κάλυψης των βασικών αναγκών επιβίωσης της κοινωνίας μας, είναι μια θεμιτή λύση. Αυτό πιθανότατα θα μας οδηγούσε σε συνθήκες υπερπληθωρισμού και αδυναμίας κάλυψης βασικών αναγκών σε τρόφιμα, καύσιμα, φάρμακα και ανταλλακτικά, και σίγουρα θα επέτεινε την κουβανοποίηση της οικονομίας μας αντί να θεραπεύσει την έλλειψη ανταγωνιστικότητας.
Δικό μας μνημόνιο χρειαζόμαστε
“Φτάνουν οι διαπιστώσεις” θα μου πει αργότερα ο φίλος μου ο Γιάννης, “προτάσεις έχεις;”
Ε, λοιπόν έχω Γιάννη: να φτιάξουμε ένα δικό μας Μνημόνιο, ένα συμβόλαιο του Λαού με τον Λαό!
Το συμβόλαιο αυτό θα περιέχει όλα εκείνα τα μέτρα της αναδιάρθρωσης της οικονομίας μας που στοχεύουν στην απλοποίηση της γραφειοκρατίας και απελευθέρωσης της οικονομίας που έχει το παρόν μνημόνιο, και άλλα ακόμη που θα διασφαλίσουν την ισομερή μείωση των συνισταμένων του κόστους της οικονομίας. Θα έχει μέτρα που θα πατάξουν τη διαφθορά: θα ανοίξουν οι λογαριασμοί όλων όσων είχαν ποτέ σχέση με δημόσιο χρήμα. Θα μπουν φυλακή όλοι αυτοί που έκλεψαν χρήματα του Έλληνα φορολογούμενου, αφού επιστρέψουν τα κλεμμένα. Θα μειώσει τους φόρους στο επίπεδο που θα μπορεί να ανταγωνιστεί ο Έλληνας στην παγκόσμια αγορά, αλλά θα ελέγχει με δρακόντειες ποινές άπαντες για την εφαρμογή του νέου μικρού (40 σελίδες) ευκατάληπτου και ευκόλως εφαρμόσιμου φορολογικού νόμου, που θα παραμείνει σταθερός για τουλάχιστον 10 χρόνια. Θα μειωθεί ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων στα επίπεδα του 1980, δηλαδή περί τις 250.000 άνθρωποι, όλοι εξαιρετικοί και αξιόλογοι, καθώς με την χρήση των υπολογιστών και του διαδικτύου θα ήταν αρκετοί ακόμα και οι μισοί. Οι υπόλοιποι σταδιακά θα διευκολυνθούν να απορροφηθούν από την ιδιωτική οικονομία, είτε με ιδιωτικοποίηση των μη-στρατηγικών τομέων (πχ σκουπίδια), είτε με κίνητρα στον ιδιωτικό τομέα να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας για αυτούς (πχ φορολογική ατέλεια για 5 χρόνια αν πάνω από το 50% των εργαζόμενων σου είναι πρώην δημόσιοι υπάλληλοι.) Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να εκδιωθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι που περισσεύουν (οι περισσευούμενοι, και όχι οι αργόμισθοι), πριν λυθεί το προϋπάρχον πρόβλημα της ανεργίας στην ιδιωτική οικονομία. Η Ελλάδα θα πρέπει επίσης να απαιτήσει στους εταίρους μας να συνεισφέρουν στην φύλαξη των συνόρων της Ευρώπης που εμείς φρουρούμε, και στρατιωτικά, ώστε να μην υποχρεούμεθα να ξοδεύουμε τόσα πολλά για την άμυνα από πονηρούς “γείτονες”. Επίσης είναι πρωταρχικό να φροντίσει το κράτος να δίνει τα χρήματα για την πρόνοια εκεί που πραγματικά τα χρειάζονται, και όχι σε ψευτοτυφλούς και ψευδοανάπηρους.
Αυτά όμως που θα δίνει θα αρκούν για τη διαβίωση, και δεν θα είναι απλό φιλοδώρημα όπως τώρα. Τα χρήματα που θα εξοικονομήσουμε από την άμυνα θα τα ρίξουμε στην παιδεία, με προτεραιότητα την Αγωγή του Πολίτη, ώστε να ξεφύγουμε από την κουλτούρα της λαμογιάς που εξέθρεψε η μεταπολίτευση.
Αυτά και πολλά άλλα ακόμη πρέπει να γράψουμε στο δικό μας μνημόνιο. Και όλα αυτά θα πρέπει να περιέχουν και τις υποχρεώσεις του κάθε Πολίτη απέναντι στη χώρα μας και την κοινωνία μας, που όταν τα τηρήσουμε όλοι θα εξυγιάνουμε όχι μόνο την οικονομία μας αλλά και την κοινωνία μας.
Ένα ψάρι, όσο υγιές, όσο δυνατό και όσο επίμονο και αν είναι, αδυνατεί να επιζήσει μέσα σε μια λίμνη τοξικών αποβλήτων, χωρίς οξυγόνο και με θηρευτές να το κυνηγούν για τη θρεπτική του σάρκα. Δεν θα επιζήσει. Θα αρρωστήσει και θα πεθάνει ή θα φαγωθεί! Τελεία.
Άν όμως εγκαίρως καθαρίσουμε το νερό και το οξυγονώσουμε, τότε έχει κάποιες ελπίδες να επιζήσει και ακόμα και να αναπαραχθεί κάποια στιγμή.
*Η μοναδική προηγούμενη εφαρμογή της στη Λεττονία είναι αναντίστοιχη καθώς η Λεττονία έχει μια οικονομία που προέρχεται από το πρώην Ανατολικό Μπλοκ.
