Η εκτεταμένη έλλειψη νερού απειλεί τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Τώρα ένα νέο πρόβλημα έρχεται να προστεθεί στο ήδη υπάρχον σύμφωνα με τον ΟΗΕ: η χρήση του νερού ως όπλο πολέμου στις τρέχουσες συγκρούσεις. Τα πιο πρόσφατα παραδείγματα αφορούν... κυρίως στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική, συμπεριλαμβανομένων του Ιράκ, της Αιγύπτου, του Ισραήλ (όπου οι προμήθειες στις κατεχόμενες περιοχές έχουν διακοπεί) και της Μποτσουάνα.
Επιμέλεια: Μικαέλα Κόλλια
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, η αυξανόμενη έλλειψη νερού απειλεί την παραγωγή τροφής και ενέργειας και θέτει υπό πίεση τις κυβερνήσεις που βρίσκονται αντιμέτωπες με τη φτώχεια και τις κοινωνικές αναταραχές. Τέτοιες εντάσεις είναι ήδη εμφανείς σε κάποιες περιπτώσεις. Το Pacific Institute, που μελετά ζητήματα νερού και παγκόσμιας ασφάλειας, καταγράφει τετραπλασιασμό των βίαιων αντιπαραθέσεων που έχουν να κάνουν με το νερό την τελευταία δεκαετία.
Στη Συρία
Οι εξελίξεις στην κλιματική αλλαγή απασχόλησαν μεγάλο μέρος της συνάντησης του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι-Μουν με τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντιμίρ Πούτιν. Μάλιστα, ο Μπαν Κι-Μουν εξέφρασε την έντονη ανησυχία του για τις αναφορές που δείχνουν ότι οι προμήθειες νερού στην πολιορκημένη συριακή πόλη Χαλέπι αναστάλθηκαν σκόπιμα για 8 μέρες από ένοπλες ομάδες, στερώντας την πρόσβαση σε ασφαλούς υδάτινους πόρους σε τουλάχιστον 2.5 εκατομμύρια ανθρώπους.
Κατά τη διάρκεια του τετραετούς εμφυλίου πολέμου στη Συρία, το νερό έχει χρησιμοποιηθεί ως όπλο και από τις δύο πλευρές της σύγκρουσης. Τόσο ο κυβερνητικός πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ όσο και οι διάφορες ομάδες ανταρτών έχουν παραβιάσει κατ’ εξακολούθηση το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο με βασανιστήρια και στέρηση νερού. Οι διαμάχες έχουν στοιχίσει τις ζωές πάνω από 15.000 ανθρώπων και έχουν εκτοπίσει σχεδόν 9 εκατομμύρια Σύριους.
Το νερό ως όπλο πολέμου
Η σημασία του νερού δε φαίνεται μόνο από τις συνεχείς ιδιωτικοποιήσεις αλλά και από την αυξανόμενη χρήση του ως όπλο στους πρόσφατους και συνεχιζόμενους πολέμους. H Μοντ Μπάρλοου, εκπρόσωπος του Καναδικού Συμβουλίου και του Food and Water Watch, δήλωσε στο Inter Press Service ότι τα έλη της Μεσοποταμίας στέρευσαν κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ιράν- Ιράκ τη δεκαετία του 1980.
Τη δεκαετία του 1990, ο πρόεδρος του Ιράκ, Σάνταμ Χουσείν, τα αποστράγγισε περαιτέρω σε αντίποινα των Σιιτών που κρύβονταν στην περιοχή και των Αράβων που τους προστάτευαν. Πιο πρόσφατα, το 2008/2009, η ιδιωτικοποίηση του νερού στην Αίγυπτο και η μετατροπή του σε είδος πολυτελείας συνέβαλε καθοριστικά στην έκρηξη της «Αραβικής Άνοιξης».
Ξαφνικά, χιλιάδες κόσμου αποκλείστηκαν από την πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό και οι «διαμαρτυρίες δίψας» αποτέλεσαν καταλυτικό παράγοντα των μεγάλων εξεγέρσεων. Παράλληλα, όπως δήλωσε η Μπάρλοου, πάνω από τέσσερις δεκαετίες ισραηλινής κατοχής έχουν καταστήσει αδύνατη την ανάπτυξη ή τη διατήρηση της υποδομής για το νερό στη Γάζα, με αποτέλεσμα τη μόλυνση του πόσιμου νερού και πολλούς θανάτους.
Η Μπάρλοου σημείωσε, επίσης, ότι η Μποτσουάνα χρησιμοποίησε το νερό ως όπλο εναντίον των Βουσμάνων της Καλαχάρι σε μια προσπάθεια να τους διώξουν από την περιοχή όπου είχαν εντοπιστεί διαμάντια. Το 2002, η κυβέρνηση έσπασε τη μόνη μεγάλη γεώτρηση νερού, μια αποτρόπαιη πράξη που ανατράπηκε δικαστικά τα επόμενα χρόνια.
Την προηγούμενη εβδομάδα, ο Ανάντ Γκρόβερ, εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για το νερό, δήλωσε ότι οι παρεμβολές στις προμήθειες νερού ακόμα και στα πλαίσια πολεμικών συγκρούσεων είναι εντελώς απαράδεκτες.
Ο Γκρόβερ πρόσθεσε ότι από τις αρχές Μαΐου 2014 η πόλη του Χαλεπίου έχει μειωμένη πρόσβαση σε νερό, με αποκορύφωμα της περικοπής στις 10 Μαΐου και με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό εκατομμυρίων ανθρώπων από την πρόσβαση σε ασφαλές νερό και αποχετευτικό σύστημα.
Οι περικοπές αυτές, που φαίνεται να έχουν προέλθει και από την κυβέρνηση και από αντικυβερνητικές ομάδες ανταρτών, δεν επηρεάζουν μόνο τα σπίτια αλλά και τα νοσοκομεία και κέντρα υγείας, δημιουργώντας τεράστιες δυσκολίες στο σύστημα υγείας.
Όπως δήλωσε η Μπάρλοου στο Inter Press Service, η άρνηση παροχής υδάτινων πόρων από την κυβέρνηση του αλ Άσαντ διαιωνίζει την ιστορική χρήση του νερού ως όπλο, είτε για να τιμωρήσει τους εχθρούς της είτε για να επιβραβεύσει τους υποστηρικτές της.
Το 2000, το συριακό καθεστώς απελευθέρωσε τη χρήση γης και πρόσφερε τεράστιες χερσαίες και υδάτινες εκτάσεις στους πλούσιους συμμάχους του, περιθωριοποιώντας εκατομμύρια αγρότες και κτηνοτρόφους και προκαλώντας τεράστια μείωση του υδροφόρου ορίζοντα. «Η τραγική ειρωνεία είναι ότι πολλοί από αυτούς μετανάστευσαν στο Χαλέπι, όπου στοχοποιούνται και πάλι», είπε η Μπάρλοου.
Επιπλέον, πολλές χιλιάδες κατοίκων αστικών πόλεων αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς νερού και βιώνουν τρομερές μειώσεις στις υδάτινες παροχές υπηρεσιών, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα το Ντιτρόιτ και το Μίσιγκαν στην Αμερική και, πιο πρόσφατα, την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Βουλγαρία, ως αποτέλεσμα του Ευρωπαϊκού προγράμματος λιτότητας.
Ανθρώπινο Δικαίωμα
Αξίζει να σημειωθεί ότι, πρόσφατα και εν μέσω συζητήσεων για τις ιδιωτικοποιήσεις του νερού, η οργάνωση Right2Water ζήτησε την αναγνώριση της πρόσβασης σε πόσιμο νερό και σε δίκτυα αποχέτευσης ως ανθρώπινο δικαίωμα. Ως εκ τούτου, η άρνηση διοχέτευσης καθαρού νερού αποτελεί σοβαρό πολιτικό πρόβλημα καταπάτησης βασικών ανθρωπιστικών αρχών.
«Το νερό ως πολεμικό όπλο αποτελεί ισχυρό επιχείρημα προς τις κυβερνήσεις και τον ΟΗΕ ώστε, ανεξαρτήτως συγκρούσεων και συμφερόντων, να κάνουν πραγματικότητα το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό και το αποχετευτικό σύστημα», είπε η Μπάρλοου.
Βελτιωμένη η κατάσταση τα τελευταία χρόνια
Εν τω μεταξύ, από το 1990, σύμφωνα με μια νέα έκθεση του ΟΗΕ που κυκλοφόρησε την περασμένη εβδομάδα, σχεδόν δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν αποκτήσει πρόσβαση σε βελτιωμένες εγκαταστάσεις υγιεινής, και 2,3 δισ. έχουν αποκτήσει πρόσβαση σε πόσιμο νερό από βελτιωμένες πηγές.
Η κοινή έκθεση του Παιδικού Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, έδειξε ότι περίπου 1,6 δισεκατομμύρια από αυτά τα άτομα έχουν διοχετευθεί με συνδέσεις νερού στα σπίτια τους.
Με τίτλο «Πρόοδος για το πόσιμο νερό και την αποχέτευση: 2014 - Ανανεωμένη», η έκθεση ανέφερε ότι περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις, και οι αστικές περιοχές είναι εφοδιασμένες με καλύτερα συστήματα ύδρευσης και της αποχέτευσης από τις αγροτικές περιοχές.
Αλλά οι ανισότητες παραμένουν...
Το 1990, περισσότερο από το 76% των ανθρώπων που ζουν σε αστικές περιοχές είχαν πρόσβαση σε βελτιωμένες εγκαταστάσεις υγιεινής, σε αντίθεση με το 28% σε αγροτικές περιοχές.
Μέχρι το 2012, το 80% των κατοίκων αστικών κέντρων και το 47% αγροτικών περιoχών είχαν πρόσβαση σε καλύτερη αποχέτευση.
«Παρά την πρόοδο αυτή» προειδοποιεί η έκθεση, «οι έντονες γεωγραφικές, κοινωνικο-πολιτιστικές και οικονομικές ανισότητες στην πρόσβαση σε βελτιωμένες εγκαταστάσεις υγιεινής και πόσιμου νερού εξακολουθούν να υφίστανται σε όλο τον κόσμο».
ΠΗΓΗ
Επιμέλεια: Μικαέλα Κόλλια
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, η αυξανόμενη έλλειψη νερού απειλεί την παραγωγή τροφής και ενέργειας και θέτει υπό πίεση τις κυβερνήσεις που βρίσκονται αντιμέτωπες με τη φτώχεια και τις κοινωνικές αναταραχές. Τέτοιες εντάσεις είναι ήδη εμφανείς σε κάποιες περιπτώσεις. Το Pacific Institute, που μελετά ζητήματα νερού και παγκόσμιας ασφάλειας, καταγράφει τετραπλασιασμό των βίαιων αντιπαραθέσεων που έχουν να κάνουν με το νερό την τελευταία δεκαετία.
Στη Συρία
Οι εξελίξεις στην κλιματική αλλαγή απασχόλησαν μεγάλο μέρος της συνάντησης του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι-Μουν με τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντιμίρ Πούτιν. Μάλιστα, ο Μπαν Κι-Μουν εξέφρασε την έντονη ανησυχία του για τις αναφορές που δείχνουν ότι οι προμήθειες νερού στην πολιορκημένη συριακή πόλη Χαλέπι αναστάλθηκαν σκόπιμα για 8 μέρες από ένοπλες ομάδες, στερώντας την πρόσβαση σε ασφαλούς υδάτινους πόρους σε τουλάχιστον 2.5 εκατομμύρια ανθρώπους.
Κατά τη διάρκεια του τετραετούς εμφυλίου πολέμου στη Συρία, το νερό έχει χρησιμοποιηθεί ως όπλο και από τις δύο πλευρές της σύγκρουσης. Τόσο ο κυβερνητικός πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ όσο και οι διάφορες ομάδες ανταρτών έχουν παραβιάσει κατ’ εξακολούθηση το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο με βασανιστήρια και στέρηση νερού. Οι διαμάχες έχουν στοιχίσει τις ζωές πάνω από 15.000 ανθρώπων και έχουν εκτοπίσει σχεδόν 9 εκατομμύρια Σύριους.
Το νερό ως όπλο πολέμου
Η σημασία του νερού δε φαίνεται μόνο από τις συνεχείς ιδιωτικοποιήσεις αλλά και από την αυξανόμενη χρήση του ως όπλο στους πρόσφατους και συνεχιζόμενους πολέμους. H Μοντ Μπάρλοου, εκπρόσωπος του Καναδικού Συμβουλίου και του Food and Water Watch, δήλωσε στο Inter Press Service ότι τα έλη της Μεσοποταμίας στέρευσαν κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ιράν- Ιράκ τη δεκαετία του 1980.
Τη δεκαετία του 1990, ο πρόεδρος του Ιράκ, Σάνταμ Χουσείν, τα αποστράγγισε περαιτέρω σε αντίποινα των Σιιτών που κρύβονταν στην περιοχή και των Αράβων που τους προστάτευαν. Πιο πρόσφατα, το 2008/2009, η ιδιωτικοποίηση του νερού στην Αίγυπτο και η μετατροπή του σε είδος πολυτελείας συνέβαλε καθοριστικά στην έκρηξη της «Αραβικής Άνοιξης».
Ξαφνικά, χιλιάδες κόσμου αποκλείστηκαν από την πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό και οι «διαμαρτυρίες δίψας» αποτέλεσαν καταλυτικό παράγοντα των μεγάλων εξεγέρσεων. Παράλληλα, όπως δήλωσε η Μπάρλοου, πάνω από τέσσερις δεκαετίες ισραηλινής κατοχής έχουν καταστήσει αδύνατη την ανάπτυξη ή τη διατήρηση της υποδομής για το νερό στη Γάζα, με αποτέλεσμα τη μόλυνση του πόσιμου νερού και πολλούς θανάτους.
Η Μπάρλοου σημείωσε, επίσης, ότι η Μποτσουάνα χρησιμοποίησε το νερό ως όπλο εναντίον των Βουσμάνων της Καλαχάρι σε μια προσπάθεια να τους διώξουν από την περιοχή όπου είχαν εντοπιστεί διαμάντια. Το 2002, η κυβέρνηση έσπασε τη μόνη μεγάλη γεώτρηση νερού, μια αποτρόπαιη πράξη που ανατράπηκε δικαστικά τα επόμενα χρόνια.
Την προηγούμενη εβδομάδα, ο Ανάντ Γκρόβερ, εμπειρογνώμονας του ΟΗΕ για το νερό, δήλωσε ότι οι παρεμβολές στις προμήθειες νερού ακόμα και στα πλαίσια πολεμικών συγκρούσεων είναι εντελώς απαράδεκτες.
Ο Γκρόβερ πρόσθεσε ότι από τις αρχές Μαΐου 2014 η πόλη του Χαλεπίου έχει μειωμένη πρόσβαση σε νερό, με αποκορύφωμα της περικοπής στις 10 Μαΐου και με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό εκατομμυρίων ανθρώπων από την πρόσβαση σε ασφαλές νερό και αποχετευτικό σύστημα.
Οι περικοπές αυτές, που φαίνεται να έχουν προέλθει και από την κυβέρνηση και από αντικυβερνητικές ομάδες ανταρτών, δεν επηρεάζουν μόνο τα σπίτια αλλά και τα νοσοκομεία και κέντρα υγείας, δημιουργώντας τεράστιες δυσκολίες στο σύστημα υγείας.
Όπως δήλωσε η Μπάρλοου στο Inter Press Service, η άρνηση παροχής υδάτινων πόρων από την κυβέρνηση του αλ Άσαντ διαιωνίζει την ιστορική χρήση του νερού ως όπλο, είτε για να τιμωρήσει τους εχθρούς της είτε για να επιβραβεύσει τους υποστηρικτές της.
Το 2000, το συριακό καθεστώς απελευθέρωσε τη χρήση γης και πρόσφερε τεράστιες χερσαίες και υδάτινες εκτάσεις στους πλούσιους συμμάχους του, περιθωριοποιώντας εκατομμύρια αγρότες και κτηνοτρόφους και προκαλώντας τεράστια μείωση του υδροφόρου ορίζοντα. «Η τραγική ειρωνεία είναι ότι πολλοί από αυτούς μετανάστευσαν στο Χαλέπι, όπου στοχοποιούνται και πάλι», είπε η Μπάρλοου.
Επιπλέον, πολλές χιλιάδες κατοίκων αστικών πόλεων αδυνατούν να πληρώσουν τους λογαριασμούς νερού και βιώνουν τρομερές μειώσεις στις υδάτινες παροχές υπηρεσιών, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα το Ντιτρόιτ και το Μίσιγκαν στην Αμερική και, πιο πρόσφατα, την Ελλάδα, την Ισπανία και τη Βουλγαρία, ως αποτέλεσμα του Ευρωπαϊκού προγράμματος λιτότητας.
Ανθρώπινο Δικαίωμα
Αξίζει να σημειωθεί ότι, πρόσφατα και εν μέσω συζητήσεων για τις ιδιωτικοποιήσεις του νερού, η οργάνωση Right2Water ζήτησε την αναγνώριση της πρόσβασης σε πόσιμο νερό και σε δίκτυα αποχέτευσης ως ανθρώπινο δικαίωμα. Ως εκ τούτου, η άρνηση διοχέτευσης καθαρού νερού αποτελεί σοβαρό πολιτικό πρόβλημα καταπάτησης βασικών ανθρωπιστικών αρχών.
«Το νερό ως πολεμικό όπλο αποτελεί ισχυρό επιχείρημα προς τις κυβερνήσεις και τον ΟΗΕ ώστε, ανεξαρτήτως συγκρούσεων και συμφερόντων, να κάνουν πραγματικότητα το ανθρώπινο δικαίωμα στο νερό και το αποχετευτικό σύστημα», είπε η Μπάρλοου.
Βελτιωμένη η κατάσταση τα τελευταία χρόνια
Εν τω μεταξύ, από το 1990, σύμφωνα με μια νέα έκθεση του ΟΗΕ που κυκλοφόρησε την περασμένη εβδομάδα, σχεδόν δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν αποκτήσει πρόσβαση σε βελτιωμένες εγκαταστάσεις υγιεινής, και 2,3 δισ. έχουν αποκτήσει πρόσβαση σε πόσιμο νερό από βελτιωμένες πηγές.
Η κοινή έκθεση του Παιδικού Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, έδειξε ότι περίπου 1,6 δισεκατομμύρια από αυτά τα άτομα έχουν διοχετευθεί με συνδέσεις νερού στα σπίτια τους.
Με τίτλο «Πρόοδος για το πόσιμο νερό και την αποχέτευση: 2014 - Ανανεωμένη», η έκθεση ανέφερε ότι περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πόλεις, και οι αστικές περιοχές είναι εφοδιασμένες με καλύτερα συστήματα ύδρευσης και της αποχέτευσης από τις αγροτικές περιοχές.
Αλλά οι ανισότητες παραμένουν...
Το 1990, περισσότερο από το 76% των ανθρώπων που ζουν σε αστικές περιοχές είχαν πρόσβαση σε βελτιωμένες εγκαταστάσεις υγιεινής, σε αντίθεση με το 28% σε αγροτικές περιοχές.
Μέχρι το 2012, το 80% των κατοίκων αστικών κέντρων και το 47% αγροτικών περιoχών είχαν πρόσβαση σε καλύτερη αποχέτευση.
«Παρά την πρόοδο αυτή» προειδοποιεί η έκθεση, «οι έντονες γεωγραφικές, κοινωνικο-πολιτιστικές και οικονομικές ανισότητες στην πρόσβαση σε βελτιωμένες εγκαταστάσεις υγιεινής και πόσιμου νερού εξακολουθούν να υφίστανται σε όλο τον κόσμο».
ΠΗΓΗ
