Του Μίμη Ανδρουλάκη, βουλευτή του ΠΑΣΟΚ
Η φράση της ημέρας στην Ευρωζώνη είναι "αγοράζουμε χρόνο". Το είπε προχτές και η Μέρκελ. Χρόνο για ποιον και γιατί; Ο χρόνος της ευρωκρατίας και ο χρόνος των αγορών είναι διαφορετικός. Ο χρόνος των αγορών και ο χρόνος των κοινωνιών είναι πολύ διαφορετικός. Ο χρόνος των κοινωνιών σε Βορρά και Νότο της Ευρωζώνης είναι ακόμα πιο διαφορετικός καθώς δε συγκλίνουν οικονομικά και δεν υφίσταται μια φαντασιακή, βιωματική, μυθική κοινότητα ανάμεσά τους. Ο πολιτικός χρόνος στις διαφορετικές πρωτεύουσες της Ευρώπης αποκλίνει επικίνδυνα σε σημείο να σπάσει. Ο χρόνος προσφέρει ευκαιρίες, όταν
δεν μπορείς να κάνεις διαφορετικά, αλλά πάντα εμπεριέχει τη φθορά, την εξάντληση, την απώλεια ενέργειας (νόμος εντροπίας στη φυσική). Η Ευρωζώνη έπαιξε λάθος στο παιχνίδι με το χρόνο. Μάλλιασε η γλώσσα μας, κουράστηκε το χέρι μας να γράφουμε πολύ πριν τις εκλογές του 2009 για το "Λάθος Χάρτη", λάθος διάγνωση, λάθος χρόνο, λάθος αναβολή και αναμονή στην οριστική επίλυση της κρίσης χρέους Οι αγορές απεχθάνονται την ασάφεια και τη μακρόχρονη αναμονή και τείνουν τότε να προεξοφλούν τις εξελίξεις με βάση το χειρότερο σενάριο. Οι κοινωνίες δεν την αντέχουν, ιδιαίτερα η ανυπόμονη ελληνική, για την οποία μεταφορικά λέγαμε στο Ε, Πρόεδρε! ότι είναι πρώτη παγκοσμίως στην κατανάλωση αντιβιοτικών, δηλαδή στην επιθυμία για βιαστική "θεραπεία".
Τώρα ζούμε ένα παράδοξο, τραγικό συγχρονισμό: οι αγορές στις προβλέψεις τους για την Ελλάδα, οι κοινωνίες του Βορρά στην κορύφωση του ευρωσκεπτικισμού τους εναντίον της ελληνικής διάσωσης, οι ελίτ της Ελλάδας σε σημαντικό βαθμό αλλά και οι "Πλατείες" της, συγχρονίζονται και καταλαμβάνονται από μια ανυπόμονη, απελπισμένη, ερεβώδη "ηδονή" να επισπεύσουν και να "ζήσουν" την τελική πράξη του δράματος. Η αυτοκτονία μας με την οποία απειλούσαμε διαπραγματευτικά τους εταίρους μας αρχίζει να ενδοστρέφεται εναντίον του εαυτού μας.
Κι όμως τώρα ξανατίθεται με άλλους όρους το ίδιο αρχικό ερώτημα: Μπορούμε να σωθούμε ακόμα και με "Λάθος Χάρτη"; Μπορούμε να επαναλάβουμε πειστικά τον υπαινιγμό που ψιθύρισα στον Στρος Καν στη Βουλή πριν επτά μήνες "Χρέος μας, Πρόβλημα σας"; Μπορούμε να αγοράσουμε χρόνο, έστω πιο ακριβά, και αυτή τη φορά να τον εκμεταλλευτούμε αποδοτικά; Μπορεί το ολέθριο μειονέκτημα της χρονικής καθυστέρησης και της γιγάντωσης του χρέους να μετατραπεί σε πλεονέκτημα; Πότε; Πώς;
Ο άγνωστος Χ στην άλυτη εξίσωση της ελληνικής κρίσης χρέους
"Αγοράζουμε χρόνο" αποδοτικά αν φτάσουμε στη στιγμή Χ, στο timing, στο "γνωστό - άγνωστο" Χ που θα κάνει εφικτό τον οριστικό πολιτικό διακανονισμό του Ελληνικού χρέους. Το χρέος μας είχε μια δυναμική και ένα μέγεθος που δεν ήταν βιώσιμη η αναχρηματοδότησή του με τους υπάρχοντες όρους αποπληρωμής και το δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια. Αυτό φωνάζαμε από την αρχή απέναντι στις "επίσημες" απόψεις για προσωρινή κρίση ρευστότητας και απλή κερδοσκοπική επίθεση. Ο χρόνος που περνά μεταβάλλει τη σύνθεση του χρέους από τους ιδιώτες προς τους επίσημους θεσμούς της Ευρωζώνης (ΕΚΤ - κράτη) και συνεπώς η λύση θα είναι περισσότερο πολιτική και λιγότερο αγοραία. Ο "γνωστός - άγνωστος Χ" είναι ο άριστος χρόνος για την τριπλή λύση που μετατρέπει την πολιτική αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους σε πολιτική αναδιάρθρωση της ζώνης του ευρώ: Πρώτο, το Ταμείο Διάσωσης ΙΙ προχωρεί σε μερική διαγραφή του "επίσημου" χρέους πάνω από το μέγεθος που αντιστοιχεί στο επιτόκιο δανεισμού του πυρήνα της Ευρωζώνης. Συγκεντρώνει και αναπρογραμματίζει με μακρόχρονο ορίζοντα το συνολικό χρέος με επιλογές στους κατόχους ομολόγων. Εξασφαλίζει πενταετή περίοδο χάριτος για την έναρξη της αποπληρωμής του ώστε να ξεκινήσει η επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας δίχως τα βάρη των τόκων. Δεύτερο, εκδίδει ευρωομόλογο σε μια από τις πρόσφορες μορφές του. Τρίτο, ιδρύεται ενιαίο "Υπουργείο" Οικονομικών της Ευρωζώνης για μια ελάχιστη κοινή δημοσιονομική και φορολογική πολιτική. Το άριστο θα ήταν η τριπλή λύση να συμπέσει με το μηδενισμό του πρωτογενούς ελλείμματος ώστε να ζούμε δίχως εξωτερικό δανεισμό στην περίοδο χάριτος, πλην των δημόσιων επενδύσεων με υψηλό πολλαπλασιαστή.
Μπορούμε αυτή τη στιγμή να επιλύσουμε την ελληνική εξίσωση και να προσδιορίσουμε τον άγνωστο Χ, το timing, για να "βιάσουμε" τα πράγματα προς ένα οριστικό πολιτικό διακανονισμό; Όχι ακόμα! Αυτή τη στιγμή δεν είναι επιλύσιμη αυτή η εξίσωση, υπάρχουν πολλοί "άγνωστοι - άγνωστοι" συντελεστές, και συνεπώς κινδυνεύουμε να ρισκάρουμε βουτιά σε άδεια πισίνα και να αυτοκτονήσουμε. Σύντομα, αν αντέξουμε, αν δεν αποδειχθούμε ιδανικοί αυτόχειρες θα γνωρίζουμε το πότε και το πώς. Σίγουρα, αναπόφευκτα θα συμβεί, έτσι κι αλλιώς, μετά το καλοκαίρι του 2013. Ενεργητική επαγρύπνηση λοιπόν! Μέχρι την οριστική λύση πρέπει να πετύχουμε μια ορισμένη σταθεροποίηση, να εξασφαλίσουμε τον ασφαλή δανεισμό μας, να αλλάξουμε ντε φάκτο τη σύνθεση της δημοσιονομικής προσαρμογής, να ευνοήσουμε εν μέσω ύφεσης τα νέα υβρίδια μιας νέας ανάπτυξης, να ενεργοποιήσουμε άμεσα ένα νέο αναπτυξιακό πακέτο της Ευρωζώνης και κυρίως να πετύχουμε μια ομαλοποίηση που θα δόσει "σάρκα και οστά" στην πανεθνική εκστρατεία, στον νέο οικονομικό πατριωτισμό του επαναπατρισμού των καταθέσεων. Κι όμως το αυτονόητο και ρεαλιστικό έφθασε να μας φαίνεται ακατόρθωτο και ουτοπικό.
Είναι μυθιστορηματικό το "Μεσοπρόθεσμο";
Έχουμε εμπλακεί σ' ένα σενάριο που μας ξεπερνά και δεν είναι εύκολο αυτή τη στιγμή να "δραπετεύσουμε" δίχως στο κακό που μας "βρήκε" να προκαλέσουμε ένα χειρότερο κακό ή ακόμα και αιφνίδιο θάνατο. Ναι, το "Μεσοπρόθεσμο", παρότι συμπυκνώνει την επιτακτική ανάγκη να γίνουμε ένα κανονικό ευρωπαϊκό κράτος που ισορροπεί δυναμικά τα έξοδά του με τα έσοδά του, έχει μια ισχυρή δόση μυθιστορηματικού σεναρίου στις προβλέψεις και το χρονοδιάγραμμά του. Και αυτοί που μας το επιβάλουν σαν όρο για τη συνέχιση του δανεισμού μας και βέβαια εμείς γνωρίζουμε ότι δεν είναι εφικτό μαθηματικά, οικονομικά και πολιτικά να κάνεις μέσα σ' αυτή την αβεβαιότητα ασφαλείς προβλέψεις έστω και για μια τριετία. Είναι σαν να επιχειρείς να προβλέψεις που θα κάτσει η μπάλα όταν παίζεις μπιλιάρδο όχι σε επίπεδο τραπέζι αλλά σ' ένα "αρνητικής καμπυλότητας" (βλέπε Θηλυκό Πόκερ σ. 130 - 160). Μπορεί κανείς να πει ότι το μόνο πραγματικό είναι οι δυσβάστακτοι φόροι. Ναι αλλά ούτε κι αυτό θα πραγματωθεί κατά τις προβλέψεις. Άσε που μπορεί η χώρα μας σύντομα να τους ανατρέψει αν μειώσει δραματικά τις δαπάνες σε αντιπαραγωγικές υπηρεσίες, που δεν προσφέρουν υπηρεσίες πρώτης γραμμής στους πολίτες, και αν αυξήσει τα φορολογικά έσοδα κυρίως από τη "σκιώδη οικονομία".
Το "Μεσοπρόθεσμο" έχει τελικά τρία μυθιστορηματικά στοιχεία: Πρώτο, η σύνθεση της δημοσιονομικής προσαρμογής σε συνδυασμό με την απουσία επενδυτικών διεγερτικών οδηγεί σε μια κατάσταση που ότι εξοικονομείς από τη σκληρή λιτότητα υπερκαλύπτεται σε σημαντικό βαθμό από την απώλεια εσόδων λόγω ύφεσης. Δεύτερο, τα "50 δις" από τις ιδιωτικοποιήσεις σε συνθήκες κατάρρευσης και έλλειψης εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία. Είναι λάθος να τα υπολογίζεις ως υποκατάστατο του δανεισμού ή υποκατάστατο της αναδιάρθρωσης του χρέους. Οι ιδιωτικοποιήσεις συντελούνται υπό εθνική κυριαρχία και είναι αδιανόητο ότι θα πουλάμε φθηνά, δίχως αναπτυξιακό σχέδιο, δίχως κέρδη αποτελεσματικότητας, τεχνογνωσίας και εισαγωγής ξένου κεφαλαίου για να χρηματοδοτούμε καταναλωτικές δαπάνες του δημοσίου ή για να αγοράζουμε στα τυφλά και ακριβά χρέος πριν την οριστική του ρύθμιση. Τρίτο, η σχεδιαζόμενη "εθελοντική" διακράτηση ομολόγων από τις τράπεζες τύπου Βιέννης είναι πολύ αμφίβολο αν θα έχει τα αποτελέσματα που προσδοκά ο Σόιμπλε για να καθησυχάσει την εσωτερική του αντιπολίτευση.
Συνεπώς το "Μεσοπρόθεσμο" συνεχίζει το σύστημα αμοιβαίων προσποιήσεων του "Μνημονίου" για να δοθεί το χρήμα, με αυστηρές προϋποθέσεις, και να "αγοράσουν χρόνο" μέχρι να καταλήξουν τι θα κάνουν οριστικά με το ελληνικό ζήτημα, κάτι που ξεπερνά κατά πολύ πια την αγωνία τους για την έγκαιρη προετοιμασία των τραπεζών τους από ένα κούρεμα των ελληνικών ομολόγων ή από ένα default της Ελλάδας..
"Τι να κάνουμε;", αυτό είναι το θεμελιώδες ζήτημα στην πολιτική. Θα το εγκρίνουμε το "Μεσοπρόθεσμο" μόνο και μόνο για να "πάρουμε το χρήμα και βλέπουμε"; Θα "αγοράσουμε" κι εμείς χρόνο;
Ρήξη τώρα ή επώδυνος προσωρινός προωθητικός συμβιβασμός;
Μπορεί η Ελλάδα την τελευταία στιγμή, λίγες μέρες πριν τη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωζώνης, να αγνοήσει το τελεσίγραφο και να ριψοκινδυνέψει να μη ψηφίσει το "Μεσοπρόθεσμο" με τον υπολογισμό ότι δε θα την αφήσουν να κηρύξει πτώχευση αρχές Ιουλίου γιατί αυτή θα συμπαρασύρει την ίδια την Ευρωζώνη; Ο δεσμός αμοιβαίας "πυρηνικής" καταστροφής με την Ευρωζώνη μέσα σε ορισμένα όρια μας προσφέρει ένα "δίκτυ ασφαλείας" και μια περιορισμένη ελευθερία κινήσεων στις διαπραγματεύσεις αλλά όχι πάντα, όχι αυτόματα. Μπορεί ανά πάσα στιγμή από ορθολογικούς και μη υπολογισμούς ή από σπασμωδικές αντιδράσεις να ανατραπεί η εκτίμηση ότι πρέπει πάση θυσία να διασωθεί η Ελλάδα και να κυριαρχήσει η άποψη ότι η χώρα μας μπαίνει σε καραντίνα στο δρόμο προς χρεοκοπία και έξοδο από το Ευρώ. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο που με ανησυχεί έντονα είναι ότι το Ευρώ την προηγούμενη εβδομάδα, τη χειρότερη της ελληνικής κρίσης μετά το Μάη του 2010, παρέμεινε στην υψηλή ισοτιμία ένα προς 1,44 δολάρια, στο μέσο όρο του Ιουνίου, 8% πάνω από τον Ιανουάριο, πράγμα που δείχνει ότι οι αγορές προεξοφλούν ότι μια ελληνική πτώχευση και έξοδος από το κοινό νόμισμα θα ενισχύσει το Ευρώ, έστω με μια σύντομη διαταραχή του. Οι αγορές πιέζουν με όλα τα μέσα να κηρυχθεί η Ελλάδα σε κατάσταση default και να πληρωθούν τα δις των ασφαλίστρων κινδύνου διαφορετικά θα καταρρεύσει η αγορά των CDS στη σημερινή της μορφή αφού δε θα προσφέρει υποτίθεται "προστασία" και αντιστάθμιση κινδύνου στους αγοραστές ομολόγων. Η πολιτική συγκυρία επίσης είναι στο χειρότερο της σημείο αφού μπορεί να μπει σε κρίση και να καταρρεύσει ο συνασπισμός της Μέρκελ από το ελληνικό ζήτημα και να οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές η Γερμανία. Το αποδεικνύουν εκτός των άλλων οι εφιαλτικές στιγμές που πέρασε ο Βαγγέλης Βενιζέλος στο Ecofin όταν επιχείρησε να ξαναβάλει στο τραπέζι το ζήτημα των ιδιωτικοποιήσεων και της φορολογίας. Σε προηγούμενο χρόνο, όπως είχαμε προτείνει αναλυτικά, η Ελλάδα μπορούσε να προκαλέσει με σχετική ασφάλεια μια δημιουργική κρίση και να καταφέρει να επανατοποθετήσει συνολικά το ελληνικό ζήτημα στην Ευρωζώνη. Δυστυχώς δεν εισακουστήκαμε από Κυβέρνηση και αντιπολίτευση Ενδεχόμενα μετά την εξασφάλιση της 5ης δόσης και του νέου δανειακού προγράμματος δημιουργείται ξανά μια χρονική ζώνη ευκαιριών για σοβαρή διόρθωση και επαναδιαπραγμάτευση. Ένα καταλυτικό πολιτικό συμβάν στην Αθήνα όπως ο σχηματισμός ισχυρής κυβέρνησης ευρείας εμπιστοσύνης ή μια πολιτική συμφωνία με ελάχιστο πρόγραμμα μπορούσε να είχε βελτιώσει τη διαπραγματευτική δύναμη της Ελλάδας και να προσφέρει τη δυνατότητα μιας νέας αρχής. Η επόμενη βδομάδα πάντως, με τα σημερινά δεδομένα, δεν είναι ο κατάλληλος χρόνος για ρήξη με την Ευρωζώνη αλλά για ένα προσωρινό, επώδυνο, προωθητικό συμβιβασμό που πρέπει να αφήνει ανοιχτό το δρόμο για ασφαλή επανατοποθέτηση του "ελληνικού ζητήματος", υπό την προϋπόθεση ότι θα κάνουμε σωστά τη δουλειά μας, πράγμα που μέχρι σήμερα δεν επιβεβαιώνεται.
Ίσως και τώρα, την ύστατη στιγμή, στην πιο επικίνδυνη ασταθή ισορροπία, στη χειρότερη κρίση της Ευρώπης μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αν υπήρχε ένας νέος Ελευθέριος Βενιζέλος που θα αφύπνιζε την εμπιστοσύνη και τον ενθουσιασμό των Ελλήνων, ένας μαέστρος των λεπτών ισορροπιών, των κατάλληλων ρήξεων και συμβιβασμών, ίσως να περνούσε με ασφάλεια ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Ίσως, γιατί κι αυτός ο μέγας χαρισματικός ηγέτης, στη δεύτερη φορά του, το 1932, δεν απέφυγε τη στάση πληρωμών και τη χρεοκοπία.
"Θυμήσου Γερμανέ..."
Τι θα πούμε λοιπόν στο Γερμανό φορολογούμενο και αποταμιευτή; "Θυμήσου Γερμανέ τη Συνθήκη των Βερσαλλιών: ΟΙ ΗΠΑ σε δάνειζαν μόνο για να πληρώνεις τα δάνειά σου και τις πολεμικές επανορθώσεις στους αγγλο-γάλλους. Σε δάνειζαν αλλά κρατούσαν υποτιμημένο το δολάριο, δε σου έδωσαν τη δυνατότητα να εξάγεις, να πετύχεις μια νέα ισορροπία εξαγωγών - εισαγωγών κι έτσι αδυνατούσες να αποπληρώσεις τα δάνειά σου, χρεοκόπησες και τα ομόλογά σου άξιζαν λιγότερο από το χαρτί που τα τύπωναν. Έτσι κατέρρευσε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης και άνοιξε ο δρόμος στους Ναζί. Είναι αδιανόητο να επαναληφθεί εντός Ευρωζώνης μια νέα Συνθήκη Βερσαλλιών. Κοίτα το εμπορικό μας ισοζύγιο. Μη βλέπεις μόνο το δημοσιονομικό. Η Ευρώπη σε βοήθησε στη "γερμανική ενοποίηση" ώστε να γίνεις η πρώτη εξαγωγική δύναμη στον κόσμο. Αντί να δημιουργείς με τα χρήματά σου μια μη βιώσιμη "πυραμίδα" με δανεικά επένδυσε στην ανάπτυξη του Νότου. Άσε με να πάρω μια αναπτυξιακή ανάσα από το τοκογλυφικό βάρος. Όταν εγώ σφίγγω το ζωνάρι εσύ χαλάρωσέ το, αγόρασε ελληνικά προϊόντα, αύξησε τον ελληνικό τουρισμό. Είναι απαράδεκτο στη δεκαετία του εξαγωγικού boom της Γερμανίας να έχεις αυξήσει μόνο κατά 6% τους μισθούς σου. Μη ξεχνάς ότι στο Νότο "γύριζες" με υψηλές αποδόσεις τις αποταμιεύσεις σου. Εδώ τα πάντα, από τις τηλεπικοινωνίες, τα τρένα, τα υποβρύχια μέχρι τα ιατρικά μηχανήματα και τα αυτοκίνητα είναι γερμανικά. Αν θες απλώς μια "γερμανική Ευρώπη" πιο σύντομα απ' ότι φαντάζεσαι θα ξαναδείς την αντιστροφή της γερμανικής μοίρας...".
posted by eklogika.gr
