Γράφει ο Χαράλαµπος Γκότσης
Καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Πειραιώς
Με αφορµή τη δηµοσιοποίηση της τριµηνιαίας έκθεσης της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισµών, της Κεντρικής Τράπεζας των Κεντρικών Τραπεζών, σχετικά µε την εξέλιξη του παγκόσµιου χρέους και των κινδύνων που εµπεριέχει, είναι χρήσιµο να φωτισθούν ορισµένες σηµαντικές πτυχές του προβλήµατος.
Η τράπεζα υπολογίζει ότι.... τα χρέη του ιδιωτικού και του δηµόσιου τοµέα µαζί, έχουν ξεπεράσει το ψυχολογικό όριο των 100 τρισ. δολαρίων, τα οποία µοιράζονται σε 57 και 43 τρισ. αντίστοιχα. Σηµειώνει επίσης, ότι τα πέντε τελευταία χρόνια το χρέος έχει αυξηθεί κατά 50%, που σηµαίνει ότι µε τον ρυθµό που διογκώνεται, αποτελεί µια πραγµατική απειλή για το χρηµατοπιστωτικό σύστηµα.
Επειδή δεν µας είναι γνωστή ούτε η µεθοδολογία που χρησιµοποίησε η τράπεζα, αλλά ούτε και τα επιµέρους στοιχεία που προσµετρά στο χρέος, είναι επίσης σηµαντικό να αναφερθούν και οι εκτιµήσεις δύο ακόµη οργανισµών που έχουν δηµοσιεύσει παρόµοιες εκθέσεις.
Έτσι τόσο το Διεθνές Νοµισµατικό Ταµείο, όσο και η εταιρεία McKinsey σε παράλληλες µελέτες, υποστηρίζουν, ότι το παγκόσµιο χρέος στα τέλη του 2012 ξεπέρασε τα 200 τρισ. δολάρια. Το 2010 ήταν ακόµη 158 τρισ., που σηµαίνει ότι µόλις σε δύο χρόνια αυξήθηκε κατά 42 τρισ.
Το δηµόσιο χρέος ανέρχεται σε 52 τρισ. και συµπίπτει περίπου µε εκείνο που αναφέρει και η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισµών στην έκθεσή της. Κοινή επίσης είναι η διαπίστωση ότι το χρέος αυξάνεται µε γοργούς ρυθµούς, τα δε χαρακτηριστικά του είναι πολύ ανησυχητικά.
Πρόβληµα υπερ-χρέους είχαν παλαιότερα οι υπανάπτυκτες χώρες, τώρα είναι οι µεγάλοι κρατικοί σχηµατισµοί, όπως η Ιαπωνία, η Ευρώπη και οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής που δυσκολεύονται.
Η αλµατώδης αύξηση του παγκόσµιου χρέους οφείλεται κυρίως σε δύο λόγους:
Πρώτον, στην αύξηση του δηµόσιου χρέους, ως αποτέλεσµα της κεφαλαιακής στήριξης των τραπεζών για τη σωτηρία τους
Δεύτερον στη δυσκολία των κρατών να εξυπηρετήσουν τους ανατοκισµούς των δανείων.
Οι επιπτώσεις στη λειτουργία της παγκόσµιας οικονοµίας είναι πολλαπλές:
Οι τράπεζες, που γνωρίζουν το πρόβληµα από πρώτο χέρι, δεν εµπιστεύονται πλέον η µια την άλλη και γι' αυτό αποστασιοποιούνται από τη διατραπεζική αγορά.
Διαπιστώνεται επίσης µια διστακτικότητα στη συµµετοχή στις διεθνείς χρηµατοδοτήσεις. Προτιµούν να δραστηριοποιούνται στο εσωτερικό, µειώνοντας την έκθεσή τους στο εξωτερικό, συµβάλλοντας έτσι σε µια προϊούσα αποπαγκοσµιοποίηση.
Μακροοικονοµικά φαίνεται ότι το συνολικό παγκόσµιο χρέος, δηµόσιο και ιδιωτικό, φτάνει τα όριά του. Σήµερα βρίσκεται 2,5 φορές πάνω από το παγκόσµιο ΑΕΠ, ενώ η περαιτέρω αύξησή του στις 3,5 φορές θεωρείται, ότι καθιστά αδύνατη την οικονοµική ανάπτυξη.
Η εξυπηρέτηση των τόκων των δανείων απορροφά τους όποιους πόρους θα ήταν διαθέσιµοι για τον σκοπό αυτό. Έτσι, το µεν χρέος αυξάνεται συνεχώς, η δε ανάπτυξη επιβραδύνεται.
Ως συνέχεια της µελέτης του Διεθνούς Νοµισµατικού Ταµείου, ήλθαν οι προτάσεις των στελεχών του Jonathan D. Ostry και Atish R. Ghosh ένα χρόνο αργότερα τον Δεκέµβριο του 2013. Για τη λύση του προβλήµατος της παγκόσµιας χρηµατοπιστωτικής κρίσης, προτείνουν µεταξύ των άλλων τη λήψη δύο ακραίων από κάθε άποψη µέτρων:
Πρώτον, τον σχηµατισµό µιας παγκόσµιας οικονοµικής κυβέρνησης, η οποία θα υπαγορεύει στις εθνικές κυβερνήσεις ποια µέτρα δηµοσιονοµικής πολιτικής κατά περίπτωση θα λαµβάνουν
Δεύτερον, την αναγκαστική επιβολή εφάπαξ φόρου 10% επί της περιουσίας, βλέπε καταθέσεις, σε όλες τις υπερχρεωµένες χώρες.
Μ'αυτές τις ιδέες το ΔΝΤ προσπαθεί να επιβάλει δύο πράγµατα.
Πρώτον, µέσω των ρυθµίσεων να καταλήξουµε σε ένα µοναδικό παγκόσµιο νόµισµα και δεύτερον, µε τον έλεγχο της ροής των κεφαλαίων να αποφεύγεται ο σχηµατισµός κάθε χρηµατοπιστωτικής φούσκας.
Οι επικίνδυνες αυτές απόψεις, µε τις οποίες προσπαθούν να βάλουν στο περιθώριο την αυτονοµία και την εθνική κυριαρχία των κρατών και να την καθυποτάξουν σε µια χρηµατοοικονοµική ελίτ, φαίνεται ότι δεν λαµβάνουν υπόψη τους και τις κοινωνικές αντιδράσεις.
Στους τραπεζίτες όµως βρίσκουν πρόθυµους υποστηρικτές, αφού ο διοικητής της Bundesbank κ. Jens Weidmann προ µηνός τάχθηκε υπέρ της επιβολής έκτακτης εισφοράς µέσω των καταθέσεων για τις υπερχρεωµένες χώρες.
Στα σχέδια του ΔΝΤ βρίσκεται µάλλον το µοντέλο µιας παγκόσµιας τρόικας, η οποία θα ελέγχει και θα υπαγορεύει στις κυβερνήσεις τις αποφάσεις. Περιµένουν µόνο να ωριµάσουν οι συνθήκες, δηλαδή να φθάσουν τα χρέη στο απροχώρητο για να δράσουν.
Οι αντιδράσεις των απελπισµένων λαών τότε και ο θυµός των οικονοµολόγων (π.χ. J. Stiglitz) θα έχουν µικρή σηµασία. Η παγκόσµια κυβέρνηση και το µοναδικό νόµισµα θα εµφανισθούν και πάλι ως η µοναδική λύση.
ΑΓΡΥΠΝΟΣ ΦΡΟΥΡΟΣ
